PRZYRODA NIEOŻYWIONA

Budowa geologiczna

Teren Parku pod względem geologicznym należy do Karpat Zewnętrznych. Jego podłoże zbudowane jest z typowych skał fliszowych, należących do płaszczowiny śląskiej. Składa się ono z naprzemianległych warstw piaskowców, zlepieńców i mułowców (łupków), a także podrzędnie margli. Skały te powstawały głównie w okresie od górnej kredy do oligocenu (około 90-30 mln lat temu) w głębokim morzu, jakie znajdowało się między innymi na obszarze dzisiejszego Parku. Materiał skalny dostarczany był z lądu przez rzeki i osadzany na dnie morza w postaci kilkusetmetrowych warstw. Po ustąpieniu morza nastąpiły silne procesy tektoniczne, które spowodowały powstanie płaszczowin i dzisiejszej budowy geologicznej. Występuje tu charakterystyczny fałdowy układ warstw skalnych z synklinami (wklęsły fałd wypełniony coraz młodszymi utworami) i antyklinami (wypukły fałd z wnętrzem wypełnionym starszymi utworami) o przebiegu z północnego zachodu na południowy wschód. Dzisiejszy wygląd zawdzięczamy również wielu procesom erozyjnym, działającym od milionów lat. W dolinach i na części bardziej pochyłych stoków występuje kilku do kilkunastometrowa warstwa osadów najmłodszych – czwartorzędowych. Są to gliny pylaste i utwory lessopodobne.

Geomorfologia

Obszar Parku można podzielić na dwie części. Na północy wzgórza są lekko pochyłe, z łagodnymi stokami, a doliny potoków szerokie. Zupełnie inaczej wygląda południowa część Parku, w okolicach Rajbrotu, gdzie stoki są bardziej strome, a szczyty znacznie wyższe. Również potoki w swoich górnych częściach mają przeważnie górski charakter. Układ dolin jest bardzo różnorodny i zmienny, na południu ich przebieg przyjmuje charakter południkowy, a na północy – równoleżnikowy. Jedną z cech geomorfologicznych tego terenu jest występowanie form skałkowych w postaci ambon, baszt, ścian skalnych oraz progów. Związane są one z pasem skał o charakterze twardzielcowym (twarde, odporne na erozję), występującym na południe od Lipnicy Murowanej i Muchówki. Ich powstanie należy łączyć ze wspomnianą już odpornością na wietrzenie poszczególnych warstw oraz różnymi rodzajami erozji, działającymi na skałki.

Gleby

Gleby występujące na terenie Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego, wykazują dużą zależność od podłoża skalnego i rzeźby terenu. Podzielić je można na gleby partii wierzchowinowych, gleby stokowe oraz gleby dolinne. Największa powierzchnię Parku zajmują gleby brunatne właściwe, zajmujące większość lekko pochyłych stoków. Są to najbardziej urodzajne gleby tego terenu. Powstają z utworów macierzystych piaskowych, bogatych w zasady. Charakteryzują się odczynem obojętnym lub rzadziej, słabo alkalicznym. Struktura poziomu próchnicznego jest wyraźnie wykształcona i wykazuje dużą wodoodporność, co stwarza korzystne warunki dla rozwoju systemów korzeniowych. Stosunkowo dużą powierzchnię zajmują gleby napływowe, występujące w dnach dolin. Powstają przez nagromadzenie się materiału niesionego przez wody (szczególnie w trakcie wezbrań) i akumulowanego w wyniku wytracania energii przez wodę. Budują je frakcje o różnej grubości – od większych okruchów skalnych, po frakcję piaskową i pyłową. Dzielone są na mady lekkie, średnie i ciężkie. Powstają wzdłuż koryt rzek i potoków Parku, szczególnie w obrębie najszerszych dolin Uszwicy i Leksandrówki. Znacznie rzadsze są gleby inicjalne luźne (regosole) – wytworzone z niewapiennych skał luźnych jak np. żwir, piasek, pył czy ił. Są to gleby płytkie, w początkowym stadium procesu glebotwórczego. Na terenie Parku pokrywają tylko najwyższe i najbardziej strome partie grzbietów, a także okolice wychodni skalnych.

Hydrologia

Sieć rzeczna Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego należy do dorzecza Wisły. Oparta jest przede wszystkim na zlewni Uszwicy – prawobrzeżnego dopływu Wisły. W mniejszym stopniu teren Parku odwadniany jest przez rzekę Grabkę oraz dopływy Raby. Do głównych cieków wodnych należy zaliczyć również większe dopływy Uszwicy: Księży Potok, Górzański, Piekarski Potok oraz Leksandrówkę. Układ sieci rzecznej na terenie Parku jest mocno zróżnicowany i uzależniony od budowy geologicznej. Odcinki górne cieków mają zwykle przebieg południkowy, natomiast w dolnych partiach obierają kierunek zbliżony do równoleżnikowego, ze spływem w kierunku wschodnim (Leksandrówka, Uszwica, Grabka) lub zachodnim (dopływy Raby). Źródła wód występują stosunkowo rzadko, szczególnie w terenach niżej położonych. Większe wypływy zlokalizowane są jedynie na południu Parku, w wyższych partiach stoków. Ze względu na morfologię terenu dominują wypływy stokowe i zboczowe.