Kajasówka

Kajasówka to wzgórze o długości około 2 km i maksymalnie do 300 metrów szerokości. Stanowi ono zrąb tektoniczny, czyli element wyniesiony względem otaczającego terenu, ograniczony strefami uskokowymi, powstały w związku z różnymi ruchami tektonicznymi. Niższymi terenami, okalającymi zrąb Kajasówki, są dwa zapadliska (rowy) tektoniczne: od północy zapadlisko Rybnej, od południa zapadlisko Cholerzyn-Półwieś. W południowej i wschodniej części wzgórza, w wielu niewielkich, starych kamieniołomach i ścianach skalnych, odsłaniają się biało-szare wapienie górnojurajskie. Wapienie te powstały w stosunkowo płytkim morzu, które występowało na tym terenie w okresie jury. Można tu zaobserwować dwie odmiany wapienia: skaliste i uławicone. Pierwsza z nich charakteryzuje się brakiem uławicenia, a powstała w obrębie dużych podwodnych budowli, zwanych rafami. Zbudowane są one głównie ze szczątków gąbek i sinic. Druga odmiana, odróżniająca się od pierwszej wyraźnym warstwowaniem, powstała z nagromadzenia się osadów wapiennych pomiędzy budowlami rafowymi. W obu odmianach wapieni licznie występują skamieniałości gąbek i liliowców. Na terenie wzgórza znajduje się niewielka Jaskinia Przegińska o dwóch wejściach i długości około 22 m, z głównym korytarzem długości około 12 m. Samo wzgórze stanowi także bardzo dobry punkt widokowy. Na północy widoczne są głównie wzgórza Garbu Tenczyńskiego, natomiast na południu dolina Wisły i Karpaty. Duża część wzgórza od 1962 roku objęta jest ochroną w postaci rezerwatu przyrody nieożywionej.

Kamieniołom Orlej

Duży, nieczynny kamieniołom porfirów Orlej, położony jest na północny-wschód od Alwerni, nieopodal miejscowości Głuchówki. Eksploatowano w nim porfir w latach 1932-1966. Dziś jego teren jest trudno dostępny, zarośnięty, lecz wyrobisko to jest jednym z najciekawszych obiektów geologicznych okolic Krakowa. Występujący tu porfir stanowi fragment intruzji subwulkanicznej (w postaci tak zwanego lakkolitu) wieku permskiego. Charakteryzuje się czerwoną barwą, zbitą teksturą i porfirową strukturą. W niektórych miejscach wyrobiska widoczne są porfiry o innych barwach, zmienione pod wpływem działania wód hydrotermalnych. W kamieniołomie występują dwa systemy spękań ciosowych: stożkowy i obwodowy. Skała ta używana była w drogownictwie i budownictwie kolejowym. W najwyższych partiach ścian kamieniołomu występują osady jurajskie: piaskowce, zlepieńce piaszczyste oraz wapienie piaszczyste. W przekopie prowadzącym do kamieniołomu znajduje się tektoniczny kontakt porfiru z leżącymi na nim łupkami karbońskimi. Dobrze widoczna jest tak zwana aureola kontaktowa czyli strefa spieczenia i zmiany łupków, która powstała pod wpływem ciepła i ciśnienia intruzji porfirowej. Widoczny jest tu również kontakt utworów karbońskich i jurajskich. W czasie eksploatacji działała tu towarowa kolej wąskotorowa, łącząca kamieniołom ze stacją w Okleśnej, na której istniała rampa, gdzie następował przeładunek kamienia na wagony normalnotorowe. Kamieniołom Orlej znajduje się na terenie rezerwatu przyrody Dolina Potoku Rudno.

Dolina Potoku Rudno

To jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Rudniańskiego Parku Krajobrazowego. Jest typowym jarem krasowym z doskonale zachowanymi zbiorowiskami leśnymi o unikalnym w skali całej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej charakterze. Płaskie, w znacznej mierze bagniste i trudno dostępne dno doliny potoku, usiane starorzeczami, porośnięte jest interesującymi i specyficznymi płatami łęgu olszowego i olsu. Należą one do najlepiej zachowanych na obszarze Wyżyny Krakowsko–Częstochowskiej. Gdzieniegdzie, na stokach północnych, w miejscach gdzie wapienie jurajskie odsłaniają się na powierzchni terenu, spotkać można buczynę karpacką. Na wierzchowinie przeważają kwaśne buczyny i skrawki borów mieszanych o różnym stopniu zniekształcenia. W wielu miejscach naturalne zespoły leśne zamienione zostały na łąki, pastwiska czy pola uprawne i wraz z pozostałymi płatami zbiorowisk leśnych tworzą unikatowy krajobraz całej doliny, prezentujący duże bogactwo i zróżnicowanie ekologiczne przyrody ożywionej. Oczywiście wynika ono z dużego urozmaicenia siedlisk. Najliczniejszą grupę ekologiczną roślin stanowią w dolinie gatunki żyznych gleb zasadowych, spotykane w buczynach i grądach, na rędzinach i glebach brunatnych, ale także w zbiorowiskach łęgowych. Do grupy tej należą m.in. kopytnik pospolity, przylaszczka pospolita czy marzanka wonna.

Rysem szczególnym doliny potoku Rudno, w porównaniu z innymi dolinami jurajskimi, jest duża obfitość gatunków związanych z siedliskami łęgowymi i olsowymi. Ich przedstawicielami są świerząbek orzęsiony, śledziennica skrętolistna, psianka słodkogórz czy kosaciec żółty.

Obecne, choć znacznie rzadsze, są tu gatunki kserotermiczne, jak: dzwonek brzoskwiniolistny czy lebiodka pospolita. Występują one gdzieniegdzie na skalistym podłożu wapiennym, w świetlistych drzewostanach grądowych. Bogatsza jest flora górska, reprezentowana dla przykładu przez bez koralowy, żywiec gruczołowaty, parzydło leśne. W rosnącym nad potokiem podgórskim łęgu jesionowym znajdują się dwa stanowiska pióropusznika strusiego. Interesującym gatunkiem jest języcznik zwyczajny. Największą osobliwością florystyczną są obfite skupienia chronionego skrzypu olbrzymiego. Na szczególną uwagę zasługują również stanowiska kłokoczki południowej.

Fauna doliny potoku Rudno posiada charakter typowo leśny. Przeważają tu gatunki charakterystyczne dla miejsc cienistych, chłodnych i wilgotnych, nie brak też gatunków górskich.
Z ptaków zobaczyć tu można np. ziębę, sójkę, kilka gatunków dzięciołów, w tym dzięcioła zielonosiwego, a także związaną ze środowiskiem wodnym pliszkę siwą, derkacza czy łozówkę.

Z ssaków kunę leśną, sarnę, dzika czy zająca szaraka. Szerokie, bagniste dno doliny, usiane starorzeczami meandrującego potoku, stwarza dogodne do życia warunki licznej grupie zwierząt związanych ze środowiskiem wodno–błotnym. Należą do nich między innymi karczownik ziemnowodny oraz bóbr. Liczni są tu też przedstawiciele płazów np. żaba wodna, żaba trawna, rzekotka drzewna, ropucha szara czy różne traszki. Dolina potoku Rudno jest jedynym na niżu miejscem występowania kumaka górskiego. Spotkać tu można ponadto jaszczurki: zwinkę i żyworódkę oraz padalca, a z węży najpospolitszy jest zaskroniec zwyczajny.

Pałac w Porębie Żegoty

Jest to jeden z najważniejszych zabytków Poręby Żegoty i całego Parku. Pomimo tego, że w dużej części stanowi ruinę, warto się mu bliżej przyjrzeć i poznać jego historię. Pierwszy drewniany dwór powstał w tym miejscu w XVII wieku. Kolejną budowlą był rokokowo-klasycystyczny pałac, który powstał w kilku etapach, od XVII do XX wieku. Należał kolejno do rodów: Korycińskich, Szwarcenberg-Czernych oraz Szembeków. Znajdowała się w nim między innymi biblioteka z cennymi woluminami oraz zbiór dzieł sztuki.

Niestety w 1945 roku pałac spłonął i do dziś nie doczekał się odbudowy. Na zachód od pałacu znajduje się rozległy park dworski z mauzoleum Szembeków, wybudowanym w latach 1920-1922. W parku istniała też sztuczna grota z posągiem Neptuna. W otoczeniu pałacu, przy drodze w kierunku Alwerni, widoczne są stawy oraz kamienna figura św. Jana Nepomucena.

Klasztor w Alwerni

Klasztor Ojców Bernardynów jest najcenniejszym zabytkiem Alwerni. Położony na wzgórzu, otoczony jest parkiem i murami. Jego fundatorem był Krzysztof Koryciński. Znajduje się tu barokowy kościół pod wezwaniem Stygmatów św. Franciszka z Asyżu. Został zbudowany w latach 1625-1656, a rozbudowany na początku XVIII wieku oraz w latach 1797-1800, kiedy to dobudowano wysoką na 55 metrów wieżę. Jego wyposażenie stanowią między innymi barokowe nagrobki rodziny fundatora – Korycińskich oraz krucyfiks z 1624 roku umieszczony w ołtarzu głównym. W kaplicy bocznej znajduje się cudowny obraz Ecce Homo, przedstawiający Jezusa Miłosiernego, namalowany na płótnie i przyklejony do deski dębowej. Wedle tradycji pochodzi on z Konstantynopola, z XV wieku. Pewnym jest, że do klasztoru trafił w 1686 roku. Do obrazu pielgrzymowało wiele znanych osób. Byli tu między innymi: królowie polscy Jan III Sobieski i Stanisław August Poniatowski, kardynałowie Albin Dunajewski, Jan Puzyna, Adam Stefan Sapieha i Franciszek Macharski. Ponadto w kronice klasztornej są wzmianki o pielgrzymkach arcybiskupa Karola Wojtyły. Obok kościoła znajduje się budynek klasztorny budowany podobnie jak kościół w pierwszej połowie XVII wieku i kilkukrotnie przebudowywany. W 2011 roku potężny pożar strawił dach nad kościołem i klasztorem. Został on jednak zrekonstruowany prawie w całości dzięki składkom społecznym.