PRZYRODA NIEOŻYWIONA

Budowa geologiczna

Budowa geologiczna terenu Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, jak i całego obszaru podkrakowskiego, jest niezwykle ciekawa, ale i skomplikowana. Park leży na południowych krańcach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, a dokładniej w obrębie kilku jednostek geologicznych zwanych zrębami tektonicznymi oraz zapadliskami. Pierwsze z nich to struktury tektonicznie wyniesione, drugie – obniżone. Do zrębów na terenie Parku zaliczyć należy: zrąb Garbu Tenczyńskiego, zrąb Kajasówki oraz system zrębów nadwiślańskich (wzgórze Ratowej i Mirowskie), natomiast do zapadlisk: Zapadlisko Rybnej i Zapadlisko Cholerzyn-Półwieś. Powstanie opisywanych struktur związane było z nasuwaniem się płaszczowin karpackich, co przyczyniło się do popękania i zuskokowania występujących tu skał. Elementy wyniesione zbudowane są przede wszystkim z wapieni górnojurajskich. Ich odsłonięcia można zaobserwować w kilku nieczynnych kamieniołomach (Ratowa, Rusocice, Mirów, Kajasówka) oraz formach skałkowych w rejonie Podłęża, Rusocic, Doliny Rudna oraz w tak zwanych Skałkach Gaudynowskich, położonych nieopodal miejscowości Poręba Żegoty. Z kolei geologiczne elementy obniżone, czyli zapadliska, wypełnione są osadami neogeńskimi i czwartorzędowymi w postaci iłów i piasków.

Ciekawostką tego terenu jest występowanie porfiru – skały magmowej wieku permskiego. Odnaleźć ją można między innymi w kamieniołomie Orlej, na terenie rezerwatu przyrody Dolina Potoku Rudno. Występują tu również łupki i mułowce karbońskie oraz piaskowce i zlepieńce jurajskie. Kolejną skałą związaną z permską aktywnością wulkaniczną na tym terenie jest melafir. Jego odsłonięcia zobaczyć można w starym kamieniołomie Belwender, nieopodal miejscowości Poręba Żegoty oraz na zachodnich zboczach wzgórza, na którym znajduje się klasztor w Alwerni.

Rzeźba terenu

Formy terenu na obszarze Parku bardzo mocno związane są z budową geologiczną. W krajobrazie wydzielić można wyniesienia terenu, stanowiące zręby tektoniczne oraz obniżenia – rowy tektoniczne. Stoki wzniesień są różnorodne, jednak na ich wygląd i układ ma w znacznym stopniu wpływ tektonika obszaru oraz występujące na powierzchni terenu skały.

Południowa część Parku to dolina Wisły, która w tym miejscu jest dość szeroka. Wije się nią rzeka Wisła, na której brzegach zachowały się liczne starorzecza i jeziora zakolowe, które w dolinie Wisły zwane są „wiśliskami”. Część z nich to odcięte od głównego nurtu rzeki koryta, nieco zarośnięte, ale nadal wypełnione wodą, stanowiące niezwykły ekosystem florystyczny i faunistyczny. Jednak istnieją też starorzecza dużo starsze, które zostały już dawno zarośnięte i zasypane. Dziś często wypełnione są torfem. Cały teren odwadniany jest dwoma głównymi potokami, będącymi lewymi dopływami Wisły. Pierwszy z nich to potok Rudno, mający swój początek już poza Parkiem, nieopodal miejscowości o tej samej nazwie. Przepływa on między innymi przez rezerwat przyrody Dolina Potoku Rudno, dolinę Wrzosy oraz w pobliżu wzgórza Kajasówka. Drugim jest Regulka, płynąca z okolic miejscowości Regulice i Nieporaz, przez Alwernię i Okleśną. Jej głównym dopływem jest potok Brodło, na którym utworzono Zalew Skowronek.