Formy skałkowe

Na terenie Parku znajduje się kilka interesujących form skałkowych. Na stoku, powyżej miejscowości Burzyn, zlokalizowana jest niewielka skałka zbudowana z piaskowca należącego do warstw godulskich. Dwie formy skałkowe („Ostry Kamień” oraz „Rysowany Kamień”), znajdujące się na wierzchowinie głównego grzbietu Pasma Brzanki, budują utwory piaskowcowo-zlepieńcowate warstw istebniańskich. Natomiast „Skała Borówka” koło Żurowej, składająca się z kilku pojedynczych form skałkowych („Borówka Kapliczka”, „Borówka Niżna”, „Borówka Okap”, „Borówka Wschodnia”), zbudowana jest z piaskowców i zlepieńców należących do wydzielenia piaskowca ciężkowickiego. We wszystkich tych skałach występują ciekawe struktury sedymentacyjne (uziarnienie frakcjonalne, warstwowanie, amalgamacja), powstałe podczas procesu formowania się tutejszych utworów, na przełomie kredy i paleogenu (90 – 30 mln lat temu). Znajdują się w nich również interesujące formy wietrzeniowe takie jak: struktury komórkowe i arkadowe. Proces ich tworzenia trwa, z różnym natężeniem, przez ostatnie kilkadziesiąt tysięcy lat, postępując najszybciej w okresie zlodowaceń.

Żyzna buczyna karpacka

Zbiorowisko leśne występujące w wyższych partiach pasma Brzanki oraz Liwocza, w postaci płatów o stosunkowo dużej powierzchni. Drzewostan tworzy tu w głównej mierze buk zwyczajny. Warto zwrócić uwagę na pojedyncze egzemplarze, które osiągnęły wyjątkowo duże rozmiary. Znaczny udział ma także jodła pospolita, a w niektórych fragmentach lasu nawet dominuje ona nad bukiem. W mniejszych ilościach występują gatunki takie jak klon jawor, brzozy: brodawkowata i czarna, grab zwyczajny, dąb szypułkowy, a także sosna zwyczajna.

Warstwę krzewów tworzą głównie podrosty bukowe i jodłowe, ale w niejednym miejscu rośnie także leszczyna, bez czarny czy bez koralowy. Charakterystyczne dla żyznej buczyny karpackiej jest bogate, dobrze wykształcone runo leśne, które w większości pokrywa powierzchnię gleby. Najliczniej występują w nim takie gatunki jak: żywiec gruczołowaty (gatunek charakterystyczny dla żyznej buczyny karpackiej), zawilec gajowy, żywiec cebulkowy, a także jeżyna gruczołowata.

Występują tu również paprocie, głównie nerecznica samcza. Miejscami rośnie marzanka wonna, a w wielu miejscach także miodunka ćma. Warto zauważyć, iż runo to rozwija się bardzo wczesną wiosną, jeszcze przed rozwojem liści drzew.

Ryglice

Ryglice to niewielkie miasteczko położone na wschód od Tuchowa. Tylko jego południowa część leży na terenie Parku. Pomimo tego warto zobaczyć wszystkie ciekawe obiekty tego miejsca. Pierwsza wzmianka o istnieniu na tym terenie osady pochodzi z 1301 roku. Miasteczko rozwijało się głównie dzięki przebiegającemu tędy szlakowi handlowemu, prowadzącemu na Ruś Halicką i Węgry. Na terenie Ryglic znajduje się kilka interesujących, zabytkowych obiektów. Na uwagę zasługuje z pewnością świątynia pw. św. Katarzyny Panny i Męczennicy, budowana w latach 1928-1940. Jest to obiekt wykonany z cegły i kamienia w stylu neogotyckim, z wysoką wieżą od zachodniej strony. W jego wnętrzu znajdują się: rokokowy ołtarz główny, boczne ołtarze wykonane w stylu późnorenesansowym i rokokowo-klasycystycznym oraz kamienna chrzcielnica z 1554 roku. Kościół ten stoi na miejscu starszej, drewnianej świątyni z drugiej połowy XVII wieku, która została przeniesiona do Kowalowej.

Dwór w Bistuszowej

Zabytkowy dworek wybudowany w drugiej połowie XVII wieku. Pod koniec XVIII wieku został przebudowany i rozbudowany. Jest to parterowy, murowany obiekt wykonany w stylu barokowo-klasycystycznym. Posiada kształt zbliżony do prostokąta, z gankiem kolumnowym usytuowanym od frontu. Przykryty jest tak zwanym łamanym dachem polskim. Jest to czterospadowy, łamany dach składający się z dwóch części o jednakowym lub bardzo zbliżonym kącie nachylenia połaci. Dworek otoczony jest zabytkowym parkiem z aleją lipową oraz niewielkimi stawami. Pierwotnie znajdował się tu szpaler dębów, z których zachowało się tylko kilka okazów, w tym jeden objęty ochroną jako pomnik przyrody.

Cmentarze z I wojny światowej

W latach 1914-1915, w czasie I wojny światowej, między innymi na terenie dziś objętym parkiem krajobrazowym, toczyły się walki, w których naprzeciwko siebie stanęły wojska niemieckie i austro-węgierskie oraz rosyjskie. Punktem kulminacyjnym była tak zwana Bitwa Gorlicka odbywająca się w dniach 2-5 maja 1915 roku. Była to jedna z największych bitew I wojny światowej, często określana jako Małe Verdun. Po krwawych walkach, odbywających się w trudnym, górzystym terenie, zakończyła się ona przełamaniem rosyjskiego frontu. Szacuje się, że w cztery dni prawie 100 tys. żołnierzy straciło tu życie lub zostało rannych. Poległych chowano w zbiorowych mogiłach niedaleko miejsca ich śmierci. Na całym terenie Parku znajduje się kilkanaście tego typu cmentarzy. Są one zlokalizowane między innymi w rejonie miejscowości: Szerzyny, Ryglice, Golanka oraz Lubaszowa.

Kościół w Jodłówce Tuchowskiej

Kościół ten pw. Michała Archanioła powstał w 1871 roku. Na początku XX wieku świątynię nieznacznie powiększono. Jest to budowla drewniana, jednonawowa, o konstrukcji słupowo-zrębowej. Na dwuspadowym dachu znajduje się niewielka wieżyczka. W oknach umieszczone są cztery witraże, wykonane w 1909 roku wg projektu Stefana Matejki. Wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi głównie z przełomu XIX i XX wieku. Jest to między innymi ołtarz główny z obrazem św. Michała Archanioła oraz kamienna chrzcielnica. Jest tu również rokokowy konfesjonał z przełomu XVIII i XIX wieku. Obok kościoła stoi murowana dzwonnica wybudowana w latach 1873-1878.

Kościół w Żurowej

Jest to niewątpliwie jeden z najcenniejszych zabytków na terenie Parku. Świątynia w Żurowej pw. św. Małgorzaty została zbudowana w latach 1595-1602. Na początku XX wieku kościół został powiększony poprzez dobudowanie przedsionka i wydłużenie nawy. Jest to budowla jednonawowa, drewniana, o konstrukcji zrębowej. Nakryta jest dwuspadowym dachem, na którym ustawiono niewielką wieżyczkę. We wnętrzu znajduje się polichromia wykonana przez Stanisława Gucwę w 1906 roku. Znajduje się tu również neobarokowy ołtarz główny z krucyfiksem wyrzeźbionym w 1966 roku oraz drewniana, barokowo-ludowa chrzcielnica pochodząca najprawdopodobniej z XVIII wieku. Z podobnego okresu pochodzi barokowy krucyfiks umieszczony w tęczy. O wiele wcześniejsze, wykonane w pierwszej połowie XVI wieku, są późnogotyckie rzeźby Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty. W kruchcie południowej znajduje się najstarszy zabytek kościoła – wczesnogotycki krucyfiks z drugiej połowy XIV wieku. Tuż przy kościele znajduje się wolnostojąca dzwonnica wzniesiona na przełomie XIX i XX wieku.