Jaskinia Wierzchowska Górna

Jest to jedna z najdłuższych jaskiń na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, licząca około 1000 m. Tworzy ją ciąg komór i korytarzy połączonych we wspólny system krasowy. Licznie występują w niej różne formy szaty naciekowej. Panuje tu typowy dla jaskiń mikroklimat – temperatura wynosi około 7,5 °C, a wilgotność waha się pomiędzy 90 a 98%. W jaskini można spotkać nietoperze oraz typowego dla takich miejsc pająka – sieciarza jaskiniowego. Jaskinia przystosowana jest do ruchu turystycznego, oświetlona, a jej zwiedzanie odbywa się z wykwalifikowanym przewodnikiem. Długość trasy, poprowadzonej przez najciekawsze korytarze i sale wynosi 700 m. Czas zwiedzania to około 1 h.

Więcej informacji na: www.jaskiniawierzchowska.pl

Jaskinia Nietoperzowa

Jaskinia o długości 306 m, stanowiąca długi, kręty korytarz. Znana jest przede wszystkim z licznych badań archeologicznych, podczas których znaleziono tu między innymi szczątki kopalnych nietoperzy, hieny jaskiniowej czy kły niedźwiedzia jaskiniowego. Stanowi również stanowisko górnopaleolityczne, datowane na około 38 000 lat wstecz, kiedy to obozowali tu łowcy niedźwiedzia jaskiniowego, reprezentujący tak zwaną kulturę jerzmanowicką. We wnętrzach jaskini kręcone były sceny do filmu „Ogniem i Mieczem” w reżyserii J. Hoffmana. Jaskinia udostępniona jest do zwiedzania od 1.04 do 31.10.

Więcej informacji na: www.nietoperzowa.ojcow.pl

Formy skałkowe w Jerzmanowicach

Na stosunkowo niewielkim obszarze znajduje się ponad 100 mniejszych i większych ostańców skalnych. Wszystkie one zbudowane są z biało-szarego wapienia górnojurajskiego. Przybierają one ciekawe kształty, a każdy kto je odwiedza widzi w nich co innego. Szczególnie warte odwiedzenia są Słoneczne Skały, znajdujące się na zachodnich stokach Doliny Szklarki, położone nieco na południe od nich Chochołowe Skały, a także grupa skałek na południe od Jerzmanowic, w której skład wchodzi między innymi Grodzisko oraz Ostry Kamień (Kapucyn). Część z nich stanowi miejsce wspinaczki skalnej.

Kamieniołom w Dębniku

Dwa duże kamieniołomy dewońskiego wapienia dębnickiego, położone na północ od miejscowości Dębnik. Historia wydobycia w tym miejscu sięga XV wieku, a okres mody na jego wykorzystanie trwał od XVI do XVIII wieku. Przez wiele lat należał do Karmelitów Bosych z pobliskiego klasztoru w Czernej. Wydobywany w nich wapień, czarny po wypolerowaniu, stosowany był jako cenny materiał dekoracyjny w epoce renesansu i baroku. Wykonane z niego ołtarze, portale czy inne detale można oglądać m.in. w katedrze Wawelskiej, kościele Mariackim w Krakowie, klasztorze Kamedułów na Bielanach, klasztorze Karmelitów Bosych w Czernej, klasztorze Paulinów na Jasnej Górze, warszawskim Zamku Królewskim, a także poza granicami Polski: w Salzburgu, Wilnie czy Kijowie.
W kamieniołomie widoczne są też ciekawe, barwne odmiany wapienia (biała, różowawa, zielonkawa), powstałe w procesie jego przeobrażenia przy udziale wysokiej temperatury. Dość często, ze względu na swój wygląd, wapień ten błędnie nazywany jest marmurem. Gdzieniegdzie widoczny jest rdzawo-czerwony materiał ilasty wypełniający szczeliny w skałach – tzw. terra rosa.

 Źródło Pióro

Bardzo obfite źródło o charakterze wywierzyska, zlokalizowane w Dolinie Szklarki. Wydajność oceniana jest na 40 l/s. Wypływa z wielu szczelin skalnych, tworząc dość szerokie, częściowo obudowane rozlewisko.

Źródło św. Eliasza

Źródło wypływające w rezerwacie przyrody „Dolina Eliaszówki”, ocembrowane w kształcie serca. Nad nim znajduje się kamienna kapliczka z 1848 roku. Miejsce to ma symbolizować biblijny teren nad potokiem Kerit (Dolina Kerit), gdzie prorok mieszkał w grocie i pił wodę ze źródła. Według legend i podań woda ta ma cudowne właściwości – ponoć ma zapewnić dużo miłości w życiu.

Dolina Racławki

Jest jedną z kilkunastu podkrakowskich dolin, wyróżniającą się ogromnym bogactwem i różnorodnością przyrody ożywionej. Najcenniejsze, przyrodnicze walory tego terenu docenione i chronione są różnymi formami ochrony przyrody. Na tym niewielkim obszarze mamy nie tylko park krajobrazowy, ale także rezerwat przyrody i specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000. A to wszystko dla ochrony między innymi bardzo cennych zespołów leśnych, siedlisk oraz rzadkich i chronionych gatunków flory i fauny polskiej. W obszarze rezerwatu występują niezwykle cenne starodrzewia, należące do sześciu zespołów leśnych. Zbocza Doliny Racławki, o ekspozycji północnej porasta buczyna karpacka z gatunkami górskimi w runie. Rośnie tu między innymi żywiec gruczołowaty, paprotnik kolczysty i przetacznik górski. Dobrze nasłonecznione zbocza o wystawie południowej, podobnie jak wzgórza, zajmuje ciepłolubna buczyna naskalna. W jej runie występuje wiele cennych gatunków storczyków: buławniki, kruszczyki, a także rzadki obuwik pospolity. Należy pamiętać, że wszystkie storczyki objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Z innych gatunków chronionych rośnie tu lilia złotogłów i wawrzynek wilczełyko.

Pozostałe zespoły leśne występujące w Dolinie Racławki to: grąd, kwaśna buczyna, bór mieszany oraz łęg olszowy, często nazywany też „lasem o wiecznie mokrych stopach”. Jest to zbiorowisko leśne występujące tuż nad samą rzeką, w obszarach zalewowych. Rzeka podczas wylewów nanosi na taki obszar żyzny muł, co sprzyja rozwojowi roślinności łęgowej.

Na podłożu skalnym nasłonecznionych stoków, wśród ciepłolubnej buczyny naskalnej spotkać można także niewielkie płaty kserotermicznych zarośli z bogatą florą ciepłolubną. Charakterystyczne i warte uwagi jest także występowanie tu kilkunastu gatunków górskich. Osobliwością przyrodniczą jest stanowisko górskiego grzyba skórowca fioletkowatego.

Oprócz flory bardzo bogata na terenie Doliny Racławki jest także fauna. Szczególnie ma to odzwierciedlenie wśród leśnych ptaków. Można tu zobaczyć np. pliszkę górską, puszczyka, kruka czy jastrzębia. Pisząc o faunie, nie sposób nie wspomnieć o występujących na tym terenie nietoperzach. Przedstawiciele kilku gatunków, między innymi podkowiec mały, nocek duży czy nocek orzęsiony, stanowią wyjątkową wartość przyrodniczą tego obszaru.

Staw w Żarach

Żary to jedna z najmniejszych wsi w Gminie Krzeszowice. Położona jest w niezwykle malowniczej okolicy, pomiędzy doliną Racławki rozciągającą się na zachód od niej, a Wąwozem Stradlina po jej stronie północnej oraz porośniętym lasem bukowym Wąwozem Żarskim, który obejmuje wschodnią i południową część Żar. W centrum tej niepozornej miejscowości znajduje się niewielki, sztuczny zbiornik wodny. Kiedyś prawdopodobnie było to miejsce, w którym tutejsi mieszkańcy wykopywali glinę do wypalania cegieł. Powstała niecka z czasem napełniła się wodą opadową, bo gliniaste podłoże nie pozwalało przenikać jej w głąb. Początkowo zbiornik ten był mocno zarośnięty, zamulony i zaniedbany. Jednak po przeprowadzonej w 2009 roku rekultywacji, stał jest miejscem niezwykle atrakcyjnym z przyrodniczego punktu widzenia. Bez wątpienia można powiedzieć, że tętni on życiem. Zamieszkują go liczne organizmy, począwszy od unoszącego się w toni wodnej planktonu, przez szereg różnych bezkręgowców, po przedstawicieli zwierząt kręgowych.

Staw jest miejscem sezonowego przebywania, a co ważniejsze rozmnażania się kilku gatunków płazów. Obserwować tu można żabę trawną, ropuchę szarą, rzekotkę drzewną, a z płazów ogoniastych – traszkę zwyczajną. W zbiorniku wodnym oraz jego otoczeniu na stałe bytuje też jeden z przedstawicieli gadów – zaskroniec zwyczajny, a także ptaków – kaczka krzyżówka.

Faunę bezkręgowców stanowią drobne skorupiaki (m.in. ośliczka), larwy owadów, pijawki, ślimaki (błotniarka stawowa i zatoczek rodowy), a także wodne pluskwiaki: nartniki i pluskolce. Wiosną nad wodą obserwować można liczne równo- i różnoskrzydłe ważki.

Klasztor w Czernej

Pustelniczy Klasztor Karmelitów Bosych znajdujący się na stokach Doliny Eliaszówki, został ufundowany przez wojewodzinę krakowską – Agnieszkę z Tenczyńskich Firlejową. Budowany był w latach 1629-1640. Jest to miejsce kultu Matki Boskiej Szkaplerznej. Większość ołtarzy i detali wykonana jest z wapienia dębnickiego, wydobywanego w pobliskim kamieniołomie. Warto zobaczyć ołtarz z 1640 roku, z obrazem św. Eliasza, namalowany przez włoskiego malarza Tomasza Dolabellę. Jest tu też grobowiec fundatorki przykryty wapienną płytą.

Na jednym z dziedzińców klasztoru znajduje się studnia wydrążona przez pustelników w latach 1644-1651. Początkowo miała 21 m głębokości, obecnie 37 m. Przykryta jest kopułą z latarnią, krytą gontem.

Dookoła samego klasztoru przebiegają dróżki stanowiące Drogę Krzyżową. Poza samym klasztorem, w obrębie dużej klauzury, znajdują się również ciekawe zabytki. Są to: pochodzący z końca XVII wieku kamienny most o długości 120 m i wysokości do 18 m (obecnie w złym stanie), mur okalający całą klauzurę oraz tzw. Brama Siedlecka – dawniej główny wjazd na teren klasztoru. Z tym miejscem związani byli: św. Rafał Kalinowski oraz bł. o. Alfons Mazurek.

Kościół w Modlnicy

Drewniany kościół z II połowy XVI wieku (prawdopodobnie 1553 r.), pw. św. Wojciecha i Matki Boskiej Bolesnej. Posiada zrębową budowę z dachem krytym gontem. W kościele znajduje się renesansowa polichromia z 1562 roku oraz chrzcielnica z czarnego wapienia dębnickiego. W ołtarzu głównym z XVII wieku znajduje się gotycki obraz Matki Boskiej Modlnickiej z Dzieciątkiem wykonany w latach 1460-1470. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII wieku z dzwonami pochodzącymi z 1492 i 1542 roku.

Kościół w Paczółtowicach

Późnogotycki, drewniany kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, zbudowany około 1515 roku (źródła podają też datę 1510), na miejscu wcześniejszego kościoła z 1335 roku. Ma charakterystyczną konstrukcję zrębową. Jak głosi legenda jego budowę zapoczątkowano z części pnia, którego użyto również do budowy kościoła w Racławicach. W środku znajduje się między innymi XV-wieczny tryptyk Matki Boskiej Niepokalanej, główny ołtarz z obrazem Matki Boskiej Apokaliptycznej pochodzący z 1604 roku, barokowa ambona oraz późnogotycki krucyfiks z początku XVI wieku. Są też kamienne detale wykonane z czarnego wapienia dębnickiego.

Jest to miejsce kultu Matki Boskiej Paczółtowskiej, a sam kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.

Kościół w Racławicach

Kościół pw. Najświętszej Marii Panny, późnogotycki, pochodzący z 1511 roku. Według legendy, jego budowę zapoczątkowano z części pnia tego samego drzewa, co Kościoła w Paczółtowicach. Przetrwał on do dnia dzisiejszego bez większych zmian. W środku znajduje się późnogotycki ołtarz z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, XVII-wieczna chrzcielnica z wapienia dębnickiego, gotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XV w. oraz nagrobek rycerza z XVII w. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.