Skałki Twardowskiego

Jest to teren położony po południowej stronie Wisły, w obrębie zrębowych wzgórz Krzemionek Dębnickich. Odsłaniają się tu na powierzchni wapienie górnojurajskie, w szczególności ich uławicona odmiana. Typowe dla tej odmiany wapieni w opisywanym rejonie są poziome ławice, obecność spękań i szczelin ciosowych oraz fakt występowania licznych konkrecji krzemionkowych, w postaci buł i płaskur, często ułożonych zgodnie z uławiceniem. Ze skałami tymi związane są liczne procesy krasowe, polegające głównie na wypłukiwaniu ze skał węglanu wapnia (CaCO3), które doprowadziły do powstania jaskiń oraz rozmyć krasowych. Na obszarze Skałek Twardowskiego znajdują się między innymi: Jaskinia Jasna, Jaskinia Niska, Jaskinia Pychowicka, Jaskinia z Kulkami, Jaskinia Okno Zbójnickie i Jaskinia Twardowskiego. Ostatnia z nich jest jedną z większych na całej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej – długość wszystkich jej korytarzy wynosi ponad 500 metrów.
Na południe od opisywanego miejsca znajdują się dwa duże kamieniołomy: Kapelanka i Zakrzówek. Pierwszy z nich działał od około 1909 roku, drugi od około 1939. Na terenie obu kamieniołomów prowadzono wydobycie uławiconej i skalistej odmiany wapieni jury górnej do lat 90-tych XX wieku.

Dno kamieniołomu Zakrzówek po zaprzestaniu eksploatacji w naturalny sposób wypełniło się wodą, tworząc duży zbiornik wodny. Ze względu na rodzaj skał i prowadzone tu niegdyś prace wydobywcze akwen ten jest bardzo niebezpieczny.

Ściany kamieniołomu Kapelanka, osiągające ponad 40 m wysokości, wykorzystywane są do wspinaczki – znajduje się tu duża liczba dróg wspinaczkowych.

Przełom Wisły w Piekarach (Brama Tyniecka)

Jest to wąska dolina rzeki Wisły zlokalizowana pomiędzy Tyńcem a Piekarami. Wisła płynie rowem tektonicznym. Po jego obu stronach znajdują się zręby, czyli obszary wyniesione tektonicznie, zbudowane z wapieni górnojurajskich.

Po prawej stronie Wisły zlokalizowane są dwa większe wzgórza. Pierwsze z nich to Grodzisko, na którym znajduje się stanowisko archeologiczne ze śladami wczesnośredniowiecznego grodziska i bytności ludzi z czasów kultury łużyckiej. Drugie to Góra Klasztorna (Zamkowa), ze stromo opadającymi do Wisły ścianami skalnymi, zbudowanymi ze skalistej, odpornej odmiany wspomnianych wyżej wapieni. Zlokalizowane jest na nim Opactwo Tynieckie.

Na lewym brzegu Wisły znajdują się pojedyncze, niewielkie wyniesienia, potocznie zwane Skałkami Piekarskimi. Należą do nich: Sowiarka, Kozierówka, Gołębiec, Okrążek oraz Kuściel. Wszystkie one zbudowane są z wapieni górnojurajskich. W występujących w tych wzgórzach jaskiniach oraz na ich szczytach odkopano bardzo liczne znaleziska pochodzące ze środkowego paleolitu, a także ślady osadnictwa człowieka neandertalskiego, datowane na 120, 55 i 30 tysięcy lat.

Nieco na północ znajduje się ściana skalna – pozostałość starego kamieniołomu. Widoczne są w niej dwie odmiany wapienia górnojurajskiego – uławicona i skalista oraz stopniowe przejście między tymi typami. Znajduje się tu też wykuta w skale sztolnia o długości około 50 metrów.

Skołczanka

Obszar położony w północnej części tynieckiego kompleksu leśnego, objęty ochroną w formie rezerwatu przyrody. Większość jego powierzchni zajmują różne zbiorowiska leśne i zaroślowe. Wśród nich wyróżnić można wielogatunkowy las grądowy, ciepłolubną buczynę naskalną, kwaśną buczynę niżową, bór mieszany, bór sosnowy, zbiorowisko leśne z dominującym w drzewostanie grochodrzewem (robinią akacjową), ciepłolubne zarośla z dużym udziałem tarniny i głogu. Charakterystyczną i najistotniejszą jednak cechą omawianego obszaru jest obecność bogatych biocenoz kserotermicznych z unikatową fauną motyli.

Mimo iż występują one w postaci stosunkowo niewielkich płatów i stanowią niewielką część powierzchni rezerwatu (poniżej 10 %), są najcenniejszym elementem przyrody ożywionej tego terenu. Stwierdzono tu występowanie kilku typów wspomnianych biocenoz: trawiasta murawa kserotermiczna, w której udział krzewów nie przekracza 10%, murawa piaskowa, zbiorowisko wrzosowiskowe z panującym wrzosem oraz trawiasta murawa z dominującymi mietlicami.

Wśród roślin naczyniowych, które spotkać można na terenie Skołczanki, wiele jest gatunków objętych ochroną prawną. Do takich należą między innymi dziewięćsił bezłodygowy, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny i rdzawoczerwony.

Flora roślin kserotermicznych i ciepłolubnych liczy na Skołczance około 100 gatunków. Koncentrują się one głównie w północno–zachodniej części rezerwatu, na wapiennych wzgórzach, gdzie wchodzą w skład muraw kserotermicznych, piaskowych, widnych zarośli oraz ciepłolubnych lasów grądowych i buczyn.

Poza kserotermiczną florą na szczególną uwagę zasługują związane z nią rzadkie motyle i błonkówki. Stwierdzono ich tu kilkadziesiąt gatunków, a wśród nich między innymi czerwończyka fioletka i nieparka, modraszka telejusa i nausitousa, skalnika driadę. Wiele jest tu także kserotermofilnych gatunków chrząszczy.

Opactwo w Tyńcu

Jest to jedno z najstarszych opactw na terenie Polski. Benedyktynów sprowadził do Tyńca Kazimierz Odnowiciel w roku 1044. Wtedy też powstał romański kościół oraz pierwsze zabudowania klasztorne. Po zniszczeniach w czasie najazdów tatarskich, w XIII wieku, klasztor odbudowano w stylu gotyckim. Kolejne rozbudowy oraz umacnianie murów miały miejsce w XVI i XVII wieku. Na ponad sto lat (1816-1939) mnisi opuścili klasztor. W ostatnich latach został on poddany gruntownej renowacji. Dziś jest wizytówką, nie tylko Tyńca, ale i Krakowa, odwiedzaną przez rzesze turystów. Znajduje się tu oficyna wydawnicza oraz sklep z „produktami benedyktyńskimi”.

Głównym obiektem Opactwa jest kościół pw. św. Piotra i Pawła. Jest to budowla trójnawowa, posiadająca gotyckie prezbiterium i barokową nawę główną. Większość ołtarzy została wykonana przez wybitnego włoskiego architekta i rzeźbiarza – Francesco Placidiego. W prezbiterium znajdują się pięknie rzeźbione, XVII-wieczne stalle. Poza kościołem warte odwiedzenia są również krużganki klasztorne oraz pozostałości dawnych zabudowań wzgórza.

Klasztor Kamedułów na Bielanach

Klasztor zlokalizowany jest na Srebrnej Górze, w południowo-zachodniej części Lasu Wolskiego. Zakonników sprowadził tu w 1604 roku marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski. Żyją oni do dnia dzisiejszego w pustelniach lub pojedynczych celach, w milczeniu i samotności, a spotykają się jedynie podczas posiłków, Mszy Świętej i modlitw.

Na terenie Klasztoru znajduje się kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz erem kamedułów, które zbudowane zostały w latach 1609-30. Kościół to budowla barokowa, trójnawowa, z rzędem kaplic po bokach i prostokątnym prezbiterium. Szczególnie interesująca jest fasada kościoła wykonana z białych, wapiennych bloków, ozdobiona wapieniem dębnickim. Znajdują się w niej figury świętych. Podziemia prezbiterium posiadają kaplicę oraz kryptę, w której zamurowane są szczątki zmarłych zakonników. Na uwagę zasługują również zabudowania klasztorne, domy pustelnicze oraz ogrody.

Ciągły wstęp na teren klasztoru mają jedynie mężczyźni, kobiety mogą go zwiedzać jedynie w wybrane 12 dni w roku, co wynika z surowych przepisów klauzurowych.

Forty Twierdzy Kraków

Twierdza Kraków jest to system obronny miasta, jeden z największych i najlepiej zachowanych w Europie. Zbudowany został przez Austriaków w latach 1850-1914. Pierwotnie składał się z obwarowań Wawelu i kilku dużych fortów i bastionów na terenie dzisiejszego centrum Krakowa. Z czasem system obronny zaczęto rozbudowywać i poszerzać o kolejne forty, wysunięte o około 5-10 km od centrum miasta. Stworzono w ten sposób trzy pierścienie obronne. Tylko nieliczne obiekty zostały użyte w faktycznych walkach pod koniec 1914 roku, w czasie rosyjskiego oblężenia Krakowa. Na terenie Parku znajduje się kilka budowli obronnych należących do Twierdzy Kraków.

Fort Kościuszko – olbrzymi fort cytadelowy, powstały wokół Kopca Kościuszki w latach 1850-56.

Fort Olszanica – powstał w latach 1884-85, jako fort półstały. Przebudowano go na fort pomocniczy piechoty około 1910 roku. Obecnie funkcjonuje w nim konny ośrodek jeździecki oraz Młodzieżowy Dom Kultury.

Fort Bielany – fort pancerny, pomocniczy, o typie rozproszonym. Znany jest również pod nazwą „Krępak”. Został wybudowany w latach 1908-12, na południowo-zachodnich stokach Srebrnej Góry.

Fort Skała – powstały w 1878 roku jako fort półstały, a następnie przebudowany w latach 1884-86 na fort pancerny, główny. Znajduje się na zachodnim stoku wzgórza Sowiniec. Od 1964 roku mieści się w nim obserwatorium astronomiczne.

Fort Winnica – to fort pancerny, pomocniczy, znajdujący się na wzgórzu Winnica. Został wybudowany w latach 1898-99. Obecnie w rękach prywatnych.

Fort Bodzów – fort powstały w 1884 roku jako fort półstały, ziemno-drewniany. Przebudowany w latach 1913-14 na stały fort artyleryjski. Obecnie fort jest w znacznym stopniu zrujnowany.

Poza wymienionymi obiektami wybudowano też mniejsze, ale równie ważne w systemie obrony. Na terenie Parku są to: ostrogi bramne (Salwator, Wola Justowska i Bielany), baterie forteczne (Ostra Góra, Srebrna Góra) oraz liczne szańce, schrony i kawerny.