Kościół pw. św. Leonarda – Zespół Parków Krajobrazowych

Budowa Kościoła

Jednym z najcenniejszych zabytków Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego jest Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej. Od 2003 r. jest on wpisany ma listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Kościół pw. św. Leonarda jest budowlą konstrukcji zrębowej, która do dzisiaj zachowała swój gotycki styl. Został on wzniesiony modrzewiowych bali ręcznie ciosanych przy użyciu toporów. Stromy, strzelisty, jednokalenicowy dach kościoła pokryty jest drewnianym gontem.

Historia kościoła kryje wiele tajemnic a niektóre wydarzenia historyczne związane kościołem nie posiada udokumentowania w źródłach historycznych.

Dokładna data budowy kościoła nie jest do końca znana, według badań powstał on prawdopodobnie na przełomie XIV i XV w prawdopodobnie jeszcze w drugiej połowie XIV w. Lokalne legendy i podania za datę budowy podają rok 1141. Z kolei według niektórych niepewnych pisanych źródeł Lipnica (ówczesny Lipnik) w 1141 r. posiadała parafię co wiązało się również z obecnością świątyni. Na północno-wschodniej ścianie prezbiterium można również dostrzec datę 1203. Według niektórych historyków jest to data powstania wcześniejszej świątyni, która mogła być strawiona przez pożar. Wśród badaczy Kościoła pw. św. Leonarda pojawiły się również głosy, że widoczny napis 1203 mógł być spreparowany i nie odzwierciedla prawdziwej daty.

Biblia dla ubogich

Ściany lipnickiego kościoła oraz zabudowa chóru ozdobione są barokowymi malowidłami przedstawiającymi m.in. Ostatnią Wieczerze, Dekalog, Sąd Ostateczny czy Ukrzyżowanie. Te figuralne malowidła przedstawiające podstawowe prawdy wiary chrześcijańskiej niegdyś zwane były Biblią ubogich (łac. Biblia Pauperum). Bardzo ciekawym elementem znajdującym się w kościele św. Leonarda jest podtrzymujący ołtarz słup Światowida. Jest on prawdopodobnie pozostałością po dawnej słowiańskiej świątyni. Historycy nie są zgodni czy słup faktycznie przedstawia postać Światowida, gdyż twarze przedstawione na drewnianej belce są zatarte. Element ten może mieć nawet 1000-letnią historię.

Soboty

W XVI w. zostały dobudowane usytuowane na drewnianych kolumnach soboty. Ich nazwa wzięła się od tego, że już w sobotę na niedzielną msze schodzili się pielgrzymi, którzy oczekiwali do niedzieli pod wspartymi na drewnianych słupach podcieniami, które z tego powodu nazwano sobotami.

Polichromia i belka tęczowa

Strop kościoła zdobiony jest patronową polichromią. Została ona namalowana przy pomocy wycinanych ze skóry szablonów zwanych patronami. Oryginalna polichromia znajduje się w muzeum diecezjalnym w Tarnowie. Belka tęczowa łącząca tzw. łuk tęczowy powstała w XVI w, ma ona około 5 metrów szerokości i pełni zarówno funkcję konstrukcyjną – spaja przeciwległe ściany kościoła oraz symboliczną – oddziela nawę od prezbiterium.

Tryptyki

Dwa tryptyki boczne przedstawiają adorację Dzieciątka Jezus oraz św. Mikołaja. Przez niektórych historyków są uważane za najcenniejszy zabytek w kościele św. Leonarda. Prawdopodobnym twórcą tryptyku św. Mikołaja był uczeń Jana Suessa z Kulmbachu. Latem 1992 r. tryptyki zostały skradzione jednak zostały dość szybko odzyskano je. Dzisiaj w kościele św. Leonarda możemy podziwiać jedynie kopię tryptyków, oryginały zostały umieszczone w muzeum diecezjalnym w Tarnowie.